Sawantka Anna Komnena

Ja, Anna, córka panujących, Aleksego i Ireny, urodzona i wychowana w Purpurze, poznałam dobrze nie tylko literaturę, lecz również, i to doskonale, język grecki, posiadłam gruntowną znajomość retoryki, z uwagą przeczytałam traktaty Arystotelesa i dialogi Platona, ukształtowałam swój umysł naukami… a nie są to przechwałki… wszystko to przyniosły mi zdolności, chęć do nauki oraz dal Bóg niebieski i nadarzył życzliwy los… Czas płynie bez przerwy wartkim prądem, zagarnia i unosi ze sobą do otchłani wszystko, co się dzieje, zarówno zdarzenia błahe, nie warte uwagi, jak i wielkie, godne pamięci.
Nie powiodły się księżniczce Annie próby zdobycia tronu bizantyjskiego po ojcu, ale stawę i tak zdobyła jako kronikarka, współzawodnicząc na tym polu ze swym mężem Nikeforem Bryenniosem, autorem Materiałów historycznych. Anna wiele uwagi poświęciła bułgarskim bogomilom, aprobując praktyki palenia ich na stosie.

Piękna trucicielka

W Tymowie wybuchła zaraza, której ofiarą padła żona Iwana Asena II. Car na wieść o tym poślubił piękną Irenę Komnenę, córkę cesarza Tessaloniki (Solunia), jeszcze niedawno swego wroga, w której był zakochany. Piękna Irena urodziła mu syna, ale car niedługo cieszył się swym szczęściem, bowiem zmarł. W 1241 r. na tron wstąpił 7-letni syn Iwana Asena II i jego pierwszej żony Anny Marii Węgierskiej, Koloman Asen. Irena Komnena w 1246 r. otruła pasierba i wprowadziła na tron swego syna, Michała II Asena, aby sprawować rządy w jego imieniu. W 1256 r. cara Michała II Asena zamordował jego kuzyn, który koronował się jako Koloman II. Walka o tron trwała…

Mściwa Irena Laskarys

Pierwszy do bułgarskiego tronu dobiegł Konstantyn Tich. Zaraz też, rozwiódłszy się, poślubił Irenę Laskarys, córkę nicejskiego cesarza Teodora II Laskarysa, która była wnuczką Iwana Asena II, i przybrał – z racji posiadania małżonki z tego rodu – imię Konstantyna Asena. Przez całe swoje życie będzie caryca Irena podburzała męża przeciw Bizancjum. Albowiem Bizancjum się odrodziło… Na tronie bizantyjskim mocno siedział znienawidzony Michał VIII Pa-leolog. Najpierw zamordował jej brata Jana Laskarysa i objął tron nicejski, a potem zdobył Konstantynopol i został cesarzem odrodzonego Cesarstwa Bizantyjskiego. Przyklaskiwała mężowi, gdy wezwał do najazdu na Bizancjum wielkiego chana Złotej Ordy… Zwycięstwo było tak blisko! Ale Michał Paleolog wymknął się z zasadzki.
Zapewne nieraz Irena Laskarys w grobie się przewróciła… Konstantyn Asen ożenił się z… księżniczką bizantyjską, siostrzenicą jej największego wroga – Marią.

Smutna Eufrozyna

Była nieślubną córką potężnego cesarza Michała VIII Paleologa. Zawsze na końcu stołu, na końcu procesji… jeśli pozwolili jej pójść. Tylko Mico z Bułgarii, który wychowywał się na bizantyjskim dworze, uśmiechał się do niej. Najgorsza ze wszystkich na bizantyjskim dworze była przyrodnia siostra Irena. Mówiła, że Mico, wnuk cara Iwana Asena II, może nawet kiedyś zostać carem, więc niech nawet o nim nie myśli. Kuzynka Maria bardzo się wtedy śmiała. Przecież caryca Irena Laskarys nigdy do tego nie dopuści…
Jak to się wszystko zmieniło… Kuzynka Maria zasiadła na tronie bułgarskim, a ją, Eufrozynę, ojciec oddal za żonę chanowi Nogajowi. Wyjeżdżała smutna z Konstantynopola – wiedziała, że już nigdy nie zobaczy swojego miasta. Nogaj, wbrew wszelkim obawom, spełniał każde jej życzenie. Wszyscy teraz szanowali Eufrozynę, a nawet bali się. Wojska jej męża pustoszyły Bułgarię, zginął mąż kuzynki Marii, a ona, caryca, wyszła za świniopasa. Szkoda, że ojciec nie oddal Iwajle Ireny, jak mu obiecał. Eufrozyna posmutniała. Ukochany Eufrozyny Mico zasiadł na tronie bułgarskim jako Iwan Asen III. Jego żoną została Irena.
A teraz Iwajło i Mico, którego przysłał tu jej ojciec, przyszli prosić Nogaja o pomoc przeciwko nowemu carowi, Jerzemu Terierowi. Chan zaprosił ich na ucztę, a Eufrozyna dobrze zna takie uczty. Uprosiła męża, żeby oszczędził Mica. Chan kazał zabić tylko Iwajlę.
Później szpiedzy chana powiedzieli jej, że Mico zabrał skarb tyrnowski i uciekł z Ireną do Konstantynopola.

Caryca i świniopas

Księżniczka bizantyjska Maria nie miała nadziei na żaden tron. Nawet kiedy zmarła Irena Laskarys. Przecież zawsze Bizancjum prowadziło wojny z Bułgarami. Aż tu ona zasiada na tronie bułgarskim jako caryca. Ma syna Michała i władzę, bo jest regentką, ponieważ Konstantyn Asen II złamał nogę. Chan Nogaj najechał jej carstwo i podobno jakiś pastuch Iwajło zgromadził chłopów i biją Tatarów. Ale co to… ogłosili go carem? Konstantyn Asen wyruszył z armią przeciw chłopskiemu carowi i poległ w bitwie. A jeszcze wuj Michał VIII Paleolog, który ją ożenił z bułgarskim carem, teraz wysyła przeciw niej wojska i nowego cara Bułgarii, Iwana Asena III, ukoronowanego w Konstantynopolu.
Cóż miała robić, żeby zapewnić tron Michałowi? Wyszła za świniopasa!

Żywot mniszki Teodozji

Teodorę, córkę cesarza Michała IX Paleologa, wydano za bułgarskiego cara Teodora Swetoslawa. Była ostatnią deską ratunku dla Bizancjum, nękanego napaściami Bułgarów, sprzymierzonych z Tatarami Złotej Ordy. Dzięki niej zapanował pokój w nowym kraju. Kiedy zmarł Teodor Swetosław, teraz znów ich syn Georgi II ruszył na Bizancjum, wykorzystując walki o tron między jej bratem Andronikiem III a dziadkiem Andronikiem II.
Syn zginął w wojnie z bizantyjskimi krewnymi, na tronie posadzono Michała Sziszmana, a on natychmiast wyruszył na wojnę z Andronikiem II, jej dziadkiem, przeciwko bratu. Teodora wróciła do Bizancjum, ale nie na długo. Była ostatnią deską ratunku dla dziadka i brata, gdyż za sprawą Bułgarów cesarstwo coraz więcej traciło swych terytoriów. Cesarze zawarli pokój z Michałem Sziszmanem i czym prędzej wydali ją za cara bułgarskiego. Michał, aby ją poślubić, uwięził Annę Nedę Serbską.
Tymczasem w Bizancjum dziadek i brat znów wzięli się za łby. Michał Sziszman stawał raz po jednej, raz po drugiej stronie.
Zdarzało się, że Teodora nie wiedziała, kto jest teraz wrogiem, a kto sojusznikiem – brat czy dziadek. Ale Teodora miała naprawdę tylko jednego wroga – wygnaną Annę Nedę Serbską. Jej potężny bratanek Stefan Duszan udusił swego ojca i zamordował Michała Sziszmana. Tron objęła tryumfująca caryca Anna Neda i wygnała swą rywalkę carycę Teodorę Paleologinę.
Mniszka Teodozja ogląda schnące freski na ścianie klasztornej kaplicy. Daleko stąd Bułgarzy i Bizantyjczycy zawierają sojusze i zrywają je, sprzymierzają się i znów chwytają za broń.

Piękna Żydówka

Car Iwan Aleksander zakochał się w pięknej Żydówce Sarze. Miał już żonę, Teodorę Woloszkę, i syna Iwana Stracimira. Wypędziwszy Teodorę, bo jak zaświadcza Pajsij Chilendarski „nieobyczajna była i źle się prowadziła” – kazał ochrzcić Sarę, której nadano imię Teodora, i uczynił ją swoją małżonką.
Ukochana Sara dala mu syna Iwana Sziszmana. Uszczęśliwiony car wydziedziczył synów z pierwszego małżeństwa i wyznaczył syna Sary swoim następcą. Pod koniec życia zretlektowal się i aby zapobiec zatargom o tron, dał Księstwo Widyfiskie pod zarząd Iwanowi Stracimirowi, a Iwana Sziszmana ogłosił carem i zwierzchnikiem brata.
Był to finis Bulgariae.
Sara opłakiwała córkę Kerę Tamarę oddaną do haremu sułtana Murada, klęskę na Kosowym Polu, syna Iwana Sziszmana, który zmarł w tureckiej ciemnicy.