Na szczycie przełęczy Szipka (1306 m), nad Starą Płaniną, pomiędzy Gabrowem a wioską Szipką, stoi olbrzymi pomnik (1934 r.) ku czci żołnierzy rosyjskich i bułgarskiech ochotników, którzy w sierpniu 1877 r. odpierali liczne ataki znacznych sił tureckich, usiłujących przyjść z pomocą obleganym Turkom w Plewenie.
Na przełęczy zginęło wielu polskich żołnierzy i oficerów, wśród nich porucznik Wojciechowski, odznaczony krzyżem św. Anny w bitwie pod Starą Zagorą, kapitan Jakubowski, generał Dorożyński. Gdy zginął generał Dorożyński, dowodzenie objął generał Pietruszyński.
Wzgórze Wołyńskie (nazwa od Pułku Wołyńskiego) obronił Pułk Żytomierski, po śmierci kolejnych dwóch dowódców, kierowany przez podpułkownika Kobylańskiego. Szczyt Mały Bedek zaraz na początku bitwy o przełęcz Szipkę zdobył oddział majora Wojno-Rodziewicza.
Pozycji pod Wzgórzem Wołyńskim broniły słabnące oddziały pod dowództwem pułkownika Lipińskiego. Przybył mu z pomocą pułkownik… Lew Tołstoj, autor Wojny i pokoju. Ciężkie walki toczyły się na pozycjach Łysego Lasu. Oddziałami dowodzili pułkownicy Pietruszyński, Kobylański, Lewandowski. W bitwie o Szipkę brały udział Pułki: Żytomierski, Podolski, Wołyński, Warszawski, Wileński, Podolski. Odznaczył się 13 batalion majora Klimowicza. Nie sposób wymienić wszystkich oddziałów i ich dowódców.
Jan Grzegorzewski w książce Rok przewrotów stwierdził: „Prawie połowa ówczesnej armii W. Księcia Mikołaja składała się z Polaków, tak w żołnierzach, jak i w oficerach”. Szefem sztabu armii, którą dowodził brat cara Aleksandra II (cara Oswoboditela, jak go zwą Bułgarzy), książę Mikołaj, był generał Artur Niepokójczycki, a jego zastępcą generał Kazimierz Lewicki. Trudno więc znosić wszechobecne informacje o pomnikach wystawianych bohaterskim żołnierzom rosyjskim… Polskiego mięsa armatniego było tam pod dostatkiem, mózgów również.
Szipka jest osobliwą wioską, leżącą 13 km poniżej przełęczy. Pośród drzew widać pięć cebulastych złotych kopuł, wieńczących dużą cerkiew wotywną (1902 r.), wzniesioną tu po wojnie rosyjsko-tureckiej (1877-1878).
W krypcie w 18 marmurowych sarkofagach spoczywają szczątki 18 941 żołnierzy, poległych w górach Starej Płaniny. Na 36 marmurowych tablicach wyryto ich nazwiska. 17 dzwonów cerkiewnych, bijących w każdą rocznicę bitwy, odlano z przetopionych łusek, kul i pocisków artyleryjskich. Najcięższy waży 11 ton.
Na szczycie Buzłudża widnieje pomnik Hadżi Dimitra poległego w tym miejscu w walce z Turkami w 1868 r. Z przełęczy rozciąga się wspaniały widok na Dolinę Róż. Szczyt Stoletow z Orlim Gniazdem, skąd obrońcy Szipki zrzucali kamienie (gdy zabrakło amunicji) na oddziały Sulejmana Paszy, szczyt Buzłudża i okolice są parkiem-muzeum pamięci narodowej.
Pośród wielu dumnie wznoszących się pomników widać pięć zapomnianych kurhanów, kryjących kości dzielnych żołnierzy Sulejmana Paszy…
Kemping Stoletow (domki) znajduje się na szczycie przełęczy, zimą znacznie się tu oziębia. Na szczycie przełęczy działa również prywatny hotel Sweti Nikoła (tel.2765). W pobliżu olbrzymiego pamiątkowego pawilonu 12 km na wschód od przełęczy, za boczną drogą, jest schronisko Buzludża, to dobra baza dla wędrowców górskich.
Z Szipki co godzina odjeżdża autobus # 6 do Kazanłyku (12 km).