Ulica biegnąca od placu Aleksandra Newskiego prowadzi w stronę placu Narodno Sybranie, przy którym znajduje się budynek Zgromadzenia Ludowego (1884 r.) oraz Pomnik Wyzwolicieli z postacią cara Rosji Aleksandra II na koniu (wzniesiony w 1905 r.). Pomnik składa się z grupy żołnierzy rosyjskich i ochotników bułgarskich (notabene w armii carskiej były również oddziały polskie) oraz dominującej sylwetki cara. Każde bułgarskie dziecko wie, że to on wyzwolił Bułgarię spod panowania tureckiego.
W północno-wschodnim rogu placu widać neoklasycystyczny gmach Uniwersytetu Sofijskiego im. Klimenta Ochrydzkiego, założonego w 1889 r. Przy głównym wejściu stoją rzeźby braci Ewłogi i Christa Georgijewych, którzy ufundowali uniwersytet. Na tyłach uniwersytetu stoi neoklasycystyczna budowla mieszcząca Bibliotekę Narodową im. Cyryla i Metodego. Niedaleko stąd – między ulicami Szipka, San Stefano, Oboriszte i Polianowa – ciągnie się Doktorska Gradina (Ogród Lekarzy). Właśnie tam na Pomniku Lekarzy w kształcie ściętej piramidy, z umieszczonym u góry granitowym sarkofagiem, zbudowanej z kamiennych bloków (w 1883 r.), wyryto 528 nazwisk sanitariuszy i lekarzy, którzy zginęli w wojnie rosyjsko-tureckiej na ziemi bułgarskiej. Wiele z nich to nazwiska polskie. W Ogrodzie Lekarzy znajduje się ciekawe lapidarium – zbiorowisko starożytności i późniejszych elementów architektonicznych (od II do XVII w.), znalezionych podczas prac budowlanych. Są tam fragmenty kapiteli i kolumn rzymskich, marmurowych płyt z inskrypcjami, waz i rzeźb oraz część frontonu świątyni Serapisa.
Na wschód od Pomnika Wyzwolicieli biegnie bulwar Cara Oswoboditela, który kończy się Mostem Orłów na rzece Perłowskiej, przed wejściem do Park na Swobodata (Parku Wolności). Tutaj też zaczyna się wylotowa ulica Carigradsko Szosę. Na czterech kolumnach Mostu Orłów, zbudowanym w 1891 r., rozpościerają skrzydła odlane w brązie orły.
Na półn.-zach. krańcu bulwaru Cara Oswoboditela jest plac Aleksandra Battenberga, pierwszego po wyzwoleniu władcy (był księciem) Bułgarii, którego matką była Polka, hrabianka Julia Hauke, córka generała Maurycego Hauke, ministra wojny w Królestwie Kongresowym. Tutaj znajduje się samo centrum miasta.
Za mijanym po drodze (od placu Narodno Sybranie) parkiem (park przy cerkwi, nie należy mylić z Sofijskim Parkiem Miejskim leżącym przy bulwarze Cara Oswoboditela, koło mauzoleum Dimitrowa) znajduje się cerkiew Sweti Nikoła (św. Mikołaja), zwana też Cerkwią Ruską, wzniesiona w 1913 r. według projektu Preobrażenskiego, słynnego rosyjskiego architekta. Cerkiew, zbudowana w dekoracyjno-malowniczym stylu moskiewskich cerkwi z XVII w., ma pięć złoconych cebulowych kopuł, zwieńczających cztery mniejsze wieże i środkową większą. We wnętrzu jest mnóstwo ikon, wspaniały, bogato złocony ikonostas i liczne malowidła, z których największe wrażenie robi Chrzest narodu rosyjskiego. Obok, w kierunku zachodnim, znajduje się prezentujące bogate zbiory fauny i flory Muzeum Przyrodnicze (Cara Oswoboditela 1). Sama kolekcja owadów liczy ponad 500 tysięcy egzemplarzy.
Przy Cara Oswoboditela 12 znajduje się Ośrodek Kultury Polskiej z polskim sklepem i kawiarnią o nazwie Warszawa.
Na placu Aleksandra Battenberga rzuca się w oczy opustoszałe mauzoleum Georgi Dymitrowa. Spoczywające w szklanej trumnie zabalsamowane ciało oglądały z nabożnym skupieniem liczne wycieczki. W połowie lat 90. śmiertelne szczątki wielkiego bohatera komunistycznej Bułgarii zostały poddane kremacji.
Po przeciwnej stronie ulicy znajduje się dawny pałac carski. Budowlę wznieśli Turcy dla swej policji i administracji. Właśnie tutaj w 1873 r. sąd turecki skazał Wasiła Lewskiego, wielkiego bojownika o wolność Bułgarii, na śmierć przez powieszenie. Pięć lat po wyzwoleniu gmach przebudowywali dwukrotnie architekci wiedeńscy, uzyskując pałac w stylu barokowo-renesansowym. Od 1887 r. rezydowali w nim carowie bułgarscy. Obecnie mieści się tam Narodowa Galeria Malarstwa (zachodnie lewe skrzydło;10.30-18.00), prezentująca zbiory malarstwa bułgarskiego i ciekawe kolekcje m.in. malarstwa włoskiego, mistrzów flamandzkich, malarstwo meksykańskie, japońskie i in., oraz Narodowe Muzeum Etnograficzne (prawe skrzydło;10.00-17.00) z ciekawymi ekspozycjami kultury materialnej, od najdawniejszej, również wystawy strojów ludowych, rzemiosła artystycznego oraz poświęcone obrzędom i obyczajom ludu bułgarskiego. Obie instytucje w poniedziałki są nieczynne.
Na południe od mauzoleum Dimitrowa ciągnie się Sofijski Ogród Miejski, najstarszy park w stolicy, założony przez Turków. W ich czasach codziennie o godzinie 12 w południe rozlegał się wystrzał armatni, regulujący mierzenie czasu. Po wypędzeniu Turków w przebudowanym ogrodzie odbywały się najważniejsze uroczystości państwowe. Na końcu ogrodu w kierunku południowym jest studnia z rurką z brązu. Woda, jak we wszystkich studniach Sofii, nadaje się do picia. Naprzeciwko Teatru im. Iwana Wazowa stoi piękna fontanna. Również na południu Ogrodu Miejskiego, w pobliżu ulicy gen. Gurko, znajduje się budynek dawnego kasyna, teraz Sofijska Miejska Galeria Sztuki. Jest tam ciekawa kolekcja malowideł z lat 20.
Teren parku na wchód od mauzoleum zajmują zabudowania Teatru Narodowego im. Iwana Wazowa (1907 r.), zaprojektowanego przez wiedeńskich architektów Fellenera i Helmera. Podtrzymywany przez sześć kolumn trójkątny fronton zdobią postacie mitologiczne. Ciekawa jest kurtyna: artystki z miasta Panagiuriszte utkały wspaniałego ognistego ptaka (według projektu Iwana Kirkowa i Angeła Penczewa). Z teatrem sąsiaduje Muzeum Iwana Wazowa, czołowego pisarza bułgarskiego. Wnętrze domu, gabinet i biblioteka, pozostały nienaruszone od czasów twórcy.
Za budynkiem Bułgarskiego Banku Narodowego (w stylu bułgarskiego odrodzenia narodowego; troje drzwi ozdobiono starymi monetami bułgarskimi), przy wschodniej pierzei placu Battenberga, lśni dziewięć krytych ołowiem kopuł wspaniałego meczetu Bujuk Dżamija. Obecnie mieści się tu niewiarygodnie bogate w zbiory Muzeum Archeologiczne (10.00-16.30, w pn. nieczynne], założone w 1879 r. Meczet ufundował sułtan Mehmed II, ale budowlę ukończono dopiero w 1494 r., siedem lat po jego śmierci. Początkowo świątynia nazywała się Szehid Mehmed Pasza Dżamija. W czterech działach – prehistorycznym, starożytnym, średniowiecznym i numizmatycznym – zebrano przedmioty znalezione na ziemiach bułgarskich. Czego tu nie ma: narzędzia krzemienne z epoki paleolitu z jaskini Baczo Kiro; najstarsza biżuteria – mianowicie gustowny ząb niedźwiedzia jaskiniowego z otworem do zawieszenia, sprzed 35 tysięcy lat p.n.e.; pieczęć – okrągła miedziana płytka ze znakami pisma (najstarsze pismo w Europie), pochodząca z IV tysiąclecia p.n.e.; tzw. Wyłczitrynski Złoty Skarb (13 przedmiotów, m.in. pokrywki) o wadze 12,5 kg czystego złota – z epoki brązu; brązowa figurka jelonka z VII w. p.n.e.; Łukowicki Srebrny Skarb (naczynia i ozdoby) z czasów antycznych. Ponadto jest tam mnóstwo przedmiotów sztuki trackiej, greckiej i rzymskiej oraz z czasów Słowian i Protobułgarów. W dziale numizmatycznym zebrano ponad 150 tysięcy monet, z których najstarsze, trackie, pochodzą z VI w. p.n.e.
Najnowsze komentarze