MONASTYR PRZEOBRAŻENSKI

Wypad do Monastyru Preobrażenskiego, 7 km na północ od Wielkiego Tyrnowa, może stanowić doskonałą wycieczkę uzupełniającą. Monastyr leży na lesistym wzgórzu, u stóp urwisk wąwozu Jantry. XIV-wieczną cerkiew zniszczyli Turcy. Ruiny znajdują się 500 m na południe od budynku obecnego monastyru (pierwotna budowla powstała w XIV w.), odbudowanego w 1825 r., a w 1851 r. przyozdobionego freskami Zachari Zografa i pokaźnymi ikonami (1864 r.) Stanisława Dospewskiego, artystów szkoły samokowskiej. Dojechać tu można autobusem #10, kursującym dość często z Wielkiego Tyrnowa do Górnej Oriachowicy. Od przystanku do klasztoru trzeba iść około 2 km. Pod urwiskiem, po przeciwnej stronie wąwozu znajduje się monastyr Świętej Trójcy (1847), dostać się tam można tylko pieszo (1 godz.).

ARBANASI

Latem inną wycieczkę uzupełniającą można urządzić sobie z Wielkiego Tyrnowa do wioski Arbanasi, 10 km na północny wschód od Tyrnowa. Pierwotnie założona przez Albańczyków, wioska Arbanasi rozrosła się za czasów sułtana Sulejmana I, który przekazał ją jednemu ze swoich pasierbów w 1538 r., chroniąc w ten sposób od katastrofalnych podatków nakładanych na wszystkie miejscowości za czasów Imperium Osmańskiego. Domy są tu połączone systemem tajemnych przejść podziemnych, pełnych kryjówek. Zbudowany w XIV w. monastyr Świętej Trójcy był ośrodkiem krzewienia kultury bułgarskiej w okresie niewoli tureckiej. Stąd wyruszali mnisi pielgrzymi, by „z kagankiem oświaty” przemierzać ziemie bułgarskie.

Zwiedzanie

Kompleksowe bilety (1500 lewów) sprzedawane są w kiosku w pobliżu przystanku autobusowego w centrum Arbanasi i uprawniają do zwiedzenia czterech obiektów muzealnych wioski.

Dom Chadżilewa to typowa, dwupiętrowa budowla z XVI w. Dom Konstancalewa datowany jest na XVII w. i swoją formą przypomina twierdzę. Wysoki, kamienny mur wyłożony u góry czerwonymi płytkami, otaczający budynek, miał chronić kobiety przed pożądliwym wzrokiem Turków (każdy dom w Arbanasi otoczony jest podobnym murem). Najokazalsza budowla tej typowej bułgarskiej wioski to cerkiew Narodzenia Chrystusa, której wnętrze jest całkowicie pokryte freskami, powstałymi w latach 1632-1649. Przedstawiają one ponad 3500 postaci i około 2000 scen. Wnętrze cerkwi Archanielskiej, położonej na niewielkim wzgórzu za restauracją, w centrum wioski, również zdobią cudowne malowidła. Wśród wijących się uliczek Arbanasi można jeszcze obejrzeć więcej interesujących obiektów. Arbanasi jest rezerwatem archeologicznym. (W poniedziałki i od października do marca wszystko jest pozamykane.)

Noclegi

Chcąc spędzić noc w wiosce, należy skontaktować się z Danielem Panowem (tel.34257), wynajmującym pokoje w typowym dla okolicy budynku; cena około 12 $ od osoby, ze śniadaniem.
Ceny dziewięciu pokoi w pięciogwiazdkowym Arbanasi Pałace Hotel (tel.30176) rozpoczynają się od 120 $ za pokój dwuosobowy ze śniadaniem. Budynek hotelu (1975 r.) znany jest jako rezydencja Todora Żiwkowa, chociaż tak naprawdę Żiwkow rzadko tu nocował; budynek najczęściej był używany do celów oficjalnych, organizowano w nim seminaria i konferencje, ale najczęściej wiał pustką. Nawet jeśli nie przewiduje się noclegu w ośrodku, warto go zwiedzić, ze względu na wspaniały widok, jaki się z niego rozciąga na Weliko Tyrnowo.

Podróż

Co parę godzin przyjeżdżają tu autobusy z Wielkiego Tyrnowa. Można też dojechać do wioski taksówką, a wrócić autobusem. Większość prywatnych minibusów, kursujących na trasie z dworca kolejowego w Górnej Oriachowicy na dworzec kolejowy Weliko Tyrnowo, używa starej drogi, przebiegającej w odległości kilometra od Arbanasi, w ten sposób można tu dotrzeć najłatwiej.

NIKIUP

Leży 25 km na północ od Wielkiego Tyrnowa. Cesarz rzymski Trajan przeprawił się przez Dunaj i podbił dzikich Daków. Sprowadziwszy słynnego architekta Apollodorosa z Damaszku, kazał mu zbudować Nicopolis ad Istrum (102 r.). (Starożytni kronikarze, zachwycając się tym najwspanialszym miastem rzymskim na Bałkanach, mylili je z Nicopolis nad Dunajem.)
W II i III w. otoczone mocnym murem miasto Nikopolis przeżywało okres świetności, biło nawet własną monetę. Stanął posąg Erosa (II w.), który Rzymianie skopiowali ze słynnej rzeźby greckiego mistrza Praksytelesa. W VII w. miasto zburzyli Awarowie. Zachowały się fragmenty forum, teatru, term oraz płyty kamienne, tworzące ulice.

DRIANOWO

Dziełem „człowieka o złotych rękach”, samouka architekta i inżyniera Kołu Ficzeta z Drianowa, jest cerkiew św. Nikoły, zbudowana w 1825 r. (Ficzeto miał wtedy 25 lat), a także most na rzece Jantrze długości 270 m i szerokości 8 m oraz mosty w Łoweczu i w Sewliewie, miał wtedy 25 lat.
Monastyr Drianowski z XIII-XIV w., przebudowany w 1878 r., leży na wzgórzach w odległości 4 km od Drianowa. Monastyr udzielał schronienia hajdukom, walczącym przeciwko Turkom i bojownikom powstania kwietniowego (1876 r.) oraz przygarniał żołnierzy polskich i rosyjskich w czasie wojny rosyjsko-tureckiej. Przywódcami czet powstańczych w tym rejonie był charyzmatyczny pop Charitow i nauczyciel Baczo Kiro (dowodził obroną monastyru).
Niedaleko, w jaskini Baczo Kiro, znaleziono ślady bytności człowieka z epoki paleolitu oraz kości niedźwiedzia jaskiniowego i nosorożca.

BOŻENCI

Wieś jest rezerwatem architektoniczno-etnograficznym. Piętrowe domy na wysokich kamiennych parterach to prawdziwe warownie, budowane z myślą o obronie przed Turkami. Nawet dachy kryto kamiennymi płytami. Mają pięknie rzeźbione balkony i bramy w ogrodzeniach. Schroniła się tutaj bojarka Bożana z dziećmi, gdy Turcy zabili jej męża. Cerkiewne dzwony odlali słynni ludwisarze z Tliły.

TRIAWNA

Początki miasteczka sięgają XI w. To tutaj powstała słynna triawenska szkoła malarstwa, rzeźby i snycerki. Dzieła triawenskich mistrzów można obejrzeć w muzeum mieszczącym się w zabytkowym Domu Daskałowa, w którym dwaj artyści snycerze wykonali podziwiane „sufity słońca”. W Triawnej uczył poeta Petko Sławejkow w założonej w 1836 r. drugiej w Bułgarii szkole świeckiej. Są tu dwie cerkwie z pięknymi ikonami (u św. Archanioła Michała jest rzeźbiony tron żupana), wieża zegarowa i turecki bazar.