Mełnik (Melnik), leżący zaledwie 20 km na północ od granicy z Grecją, znajduje się w bułgarskiej Macedonii. Strome piaskowe skały wyłaniające się zza miasta przydają mu niezwykłego wyglądu. Zamieszkiwany początkowo przez plemiona trackie, w czasach rzymskich stał się ośrodkiem handlowym, a w średniowieczu warownią. Od IX w. słynie Mełnik z produkcji czerwonego wina, które leżakowało, tak jak obecnie, w wydrążonych w skałach piwnicach. A wówczas wina mełnickiego można było nalać do fartucha i zanieść domownikom. Nie wyciekło – takie było gęste. Mieli je w cenie Genueńczycy, Wenecjanie i Kastylijczycy. Niestety, filoksera zniszczyła winnice na początku wieku, powodując gwałtowny regres w produkcji trunku.

Orientacja

Ze wschodu na zachód, po obu stronach rzeki będącej dopływem Mełniszki, biegnie główny trakt Mełnika. Dookoła domów i ruin, po obu brzegach doliny, ciągną się w górę uliczki i dróżki.

Zwiedzanie

Spacerując po brukowanych uliczkach, pośród uroczych zabudowań Mełnika, nie trzeba się specjalnie trudzić, by natrafić na liczne piwnice z winem, ale po ich zwiedzeniu można poczuć znaczne zaburzenie koordynacji ruchów. W pobliżu wejścia do miasta stoi XVIII-wieczny Dom Paszowa mieszczący Muzeum Historyczne (brak regularnych godzin otwarcia). Aby dostać się do Kordopułowa Kyszta (Domu Kordopułowa, zbudowanego w 1754 r.), ongiś siedziby jednej z najznamienitszych w Mełniku rodzin kupieckich, trzeba wspiąć się do południowo-wschodniej części miasteczka. W podziemiach domu jest wielka piwnica, gdzie składowano wino (250 tys. litrów!). Najstarszym domem mieszkalnym w Mełniku i całej Bułgarii jest Bojarskata Kyszta (bojarski dom) z XIII w.

Mełnik w czasach Cesarstwa Bizantyjskiego był miejscem… zsyłki. Tutaj żyli na wygnaniu niepokorni Bizantyjczycy, którzy narazili się swemu władcy. A czerpiąc ze swych majętności, żyli sobie dobrze – pili mełnickie wino i spacerowali chwiejnym krokiem wśród ogromnych grzybów, monstrualnych kwiatów, przerażających bestii w barwach różu, czerwieni i żółci – takie bowiem kształty i barwy mają skały wokół miasteczka.

Na wschód od Mełnika, spieczoną skalistą okolicą wiedzie szlak do Monastyru Rożenskiego (7 km), założonego na początku X w. Obecna budowla została wzniesiona w 1600 r. Zachowały się ikony, freski i malowidła na szkle z XVI i XVII w. Są tam też ruiny twierdzy wzniesionej na początku XIII w. przez bojara Aleksija Sława, do którego należał Mełnik, i zbudowana w 1756 r. cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy. W wiosce Rożen, 10 minut spacerem od klasztoru, jest wiejska karczma (mechana). Kto nie ochoty na spacer w obie strony, niech wsiądzie do autobusu kursującego pomiędzy Mełnikiem a Rożenem.

Nocleg i wyżywienie

W Mełniku nie ma problemów z wynajęciem pokoju: należy rozglądać się za napisem swobodni stani (wolne pokoje) lub czastni kwarńri (kwatery prywatne), umieszczanym w oknach domów. Latem swoje biura otwierają tu agencje turystyczne. Szukać ich należy na zachodnim krańcu głównej ulicy miasteczka.
Rodzina Manczewi wynajmuje pokoje (8 $ od osoby) w sympatycznym domu na północy miasta. Na parterze budynku znajduje się karczma. Pobliska mechana Czinarite jest jedną z najlepszych restauracji w Mełniku.

Podróż

Do Mełnika z Sofii-Owcza Kupeł codziennie o 14.30 odjeżdża autobus. Z Sofii również wyjeżdża o 6.30 autobus do Riłskiego Manastiru. Tam należy przesiąść się na autobus (lub zjechać autostopem) do miasteczka Riła, skąd jednym z cogodzinnych autobusów do-jedzie się do Błagojewgradu. Z Błagojewgradu jeździ autobus do Mełnika. Całą podróż można zakończyć przed wieczorem.
Z Mełnika do Sofii codziennie o 18.30 odjeżdża wieczorny autobus pośpieszny. Można też dojechać autobusem do Sandanski i wsiąść do któregoś z popołudniowych pociągów do Sofii.

SANDANSKI – To uzdrowisko balneologiczne leżące nad Bistricą, ma bogatą historię: osadę założyli Trakowie, osiedlali się tu żołnierze-weterani pierwszego legionu rzymskiego. Są tu ruiny wczesnobizantyjskiej bazyliki z VI w. (zachowały się nawet barwne mozaiki na posadzce). Jak to było w zwyczaju, i tutaj na ruinach pogańskiej świątyni zbudowano świątynię chrześcijańską. Cerkiew Sweti Wracz (Świętego Lekarza) zbudowano w miejscu antycznej świątyni Asklepiosa, pochodzącego z Tracji boga medycyny (oczywiście przywłaszczyli go sobie Grecy, a potem Rzymianie, zwąc Eskulapem). Również z ziemi trackiej wywodził się słynny gladiator Spartakus, który mocno dokuczył Rzymianom, wywołując powstanie niewolników (73-71 r. p.n.e.). W mieście Sandanski stoi wspaniały pomnik, ewokujący zmagania gladiatora z legionami Krassusa.

Za Mełnikiem u podnóża pasma Bełasica leży Petricz, bułgarski biegun ciepła. Średnia roczna temperatur pozostaje w granicach od 13 do 15°C. Zachowały się średniowieczne ruiny warowni.