Wśród poetów talentem wyróżniał się Petko Raczow Sławejkow. Pisał utwory satyryczne i liryki miłosne, początkowo w języku starocerkiewnosłowiańskim, potem przeszedł na nowobułgarski. Stworzył on nowe odmiany liryki, rozwinął język poetycki, który balansował pomiędzy rytmem pieśni ludowej a wierszem sylabotonicznym.

Filarem literatury bułgarskiej lat 80. był Iwan Wazów, który swym utworom narzucił rolę służebną wobec ojczyzny i narodu. Uprawiał on wszystkie gatunki literackie: lirykę, epikę i dramat, wszystkie zresztą z dużym powodzeniem. W latach 90. zaczął się w literaturze bułgarskiej modernizm. Program modernistów zakładał zerwanie z dotychczasowym realizmem, młodzi pisarze najbardziej cenili wartości estetyczno-moralne, opowiadali się za elitaryzmem sztuki. Nie odrzucali całej tradycji, wysoko cenili folklor, pieśń ludowa była dla nich synonimem moralności ludu bułgarskiego.
Przywódcą młodych pisarzy był Penczo Stawejkow, który w swojej twórczości pragnął połączyć problematykę uniwersalną z rodzimą. Pisał również piękne wiersze miłosne, inspirowane uczuciem do poetki Mary Bełczowej. W 1909 r. przyjechał do Warszawy i napisał wiersz Kapłan życia, poświęcony Mickiewiczowi. Na początku okresu międzywojennego w literaturze bułgarskiej królował symbolizm. Potem zaczęły pojawiać się kierunki realistyczne z rozwlekłością i dosadnością opisów. Równocześnie po pierwszej wojnie światowej w utworach młodych pisarzy pojawiły się elementy ekspresjonistyczne.
Najciekawszą prozą nurtu realistyczno-obyczajowego jest twórczość Konstantina Petkanowa, eksponował on tematykę regionu, z którego pochodził, idealizował rodzinne strony i obyczaje tam panujące.
Po II wojnie światowej jedną z bardziej interesujących postaci życia literackiego była wybitnie uzdolniona poetka Błaga Dymitrowa, która przetłumaczyła na język bułgarski Pana Tadeusza. W latach 50. zaczęła się upowszechniać proza fantastyczno-naukowa i powieść psychologiczna.

Literatura bułgarska powstawała i rozwijała się w trudnych warunkach bizantyjskiej i tureckiej niewoli. Piśmiennictwo średniowieczne, które powstało z wewnętrznych potrzeb państwa i kościoła czerpało wzory właśnie z literatury bizantyjskiej. Przeniesiono na grunt rodzimy różnorodne środki artystyczne i wątki tematyczne. Od początku jednak twórcy posługiwali się językiem słowiańskim, co sprawiło, że to właśnie na piśmiennictwie bułgarskim wzorowali się pisarze państw ościennych np. Serbowie. Ze względu na warunki polityczne narodowa literatura bułgarska jest bardzo młoda, ale wciąż się rozwija, kontynuując jednocześnie tradycje najstarszej literatury ludowej. Cechami najbardziej charakterystycznymi dla literatury bułgarskiej są realizm, racjonalizm i zaangażowanie.

Trzej najwięksi poeci Bułgarii zginęli śmiercią gwałtowną w wieku lat około 30. Poezja Christa Botewa (1848-1876) nawołuje do powstania narodowowyzwoleńczego lub opowiada o szlachetnych i dzielnych hajdukach, którzy zabierają bogatym (wyzyskującym Bułgarów Turkom), a rozdają ubogim. Walka jest liryczną skargą na niesprawiedliwość, a utwór W karczmie naśmiewa się z kawiarnianych polityków. W 1876 r. Botew powrócił z wygnania z Rumunii i zginął podczas powstania antytureckiego (kwietniowego).

Symbolista Dimczo Debeljanow (1887-1916) wyrażał w swoich melodycznych poematach czystość ludzkich uczuć. W jednym z wierszy krytykował dwór króla Ferdynanda. Podczas I wojny światowej Debeljanow zgłosił się na ochotnika do wojska i zginął podczas działań w Macedonii.

Geo Milew (1895-1925), który podczas I wojny światowej stracił oko, tworzył poezję poświęconą tematom społecznym. Jego poemat epicki Wrzesień, opisujący wystąpienia chłopskie we wrześniu 1923 r., stanowi wybitne osiągnięcie bułgarskiego ekspresjonizmu. Władza skonfiskowała tom, w którym pojawił się ten wiersz, a Milewa aresztowano i osądzono. Po procesie został porwany przez policję i zamordowany.

Wielkim człowiekiem bułgarskiej literatury jest Iwan Wazów (1850-1921), którego nowela Pod jarzmem (1893) opisuje powstanie przeciwko Turkom w roku 1876. Epopeja zapomnianych Wazowa to cykl poematów o bohaterach bułgarskiego odrodzenia narodowego. Jego sztuki pisane na początku XX w. przywołują do życia czasy średniowiecznej Bułgarii. Wazów był również autorem opracowań podróżniczych na temat Bułgarii.

Dimitr Talew (1898-1966) w swoim opowiadaniu Żelazny kaganek podjął temat złożoności ludzkiej natury. Za tło społeczno-historyczne posłużył mu okres walk Macedończyków o wyzwolenie spod władzy Imperium Osmańskiego w XIX w.