Wojna rosyjsko-turecka

W XVIII w. słabła potęga turecka. Powodem tej sytuacji były niepowodzenia Turków w wojnach przeciwko Austriakom i Rosjanom. Towary produkowane w Anglii zalewały rynek bałkański, rujnując bułgarski przemysł włókienniczy, skórzany i metalowy. Wojna krymska (1853-1856), w której Anglia i Francja walczyły po stronie Turków (chodziło o zapewnienie rynku zbytu) przeciwko Rosji, opóźniła moment odzyskania niepodległości. Władca turecki, Midhat Pasza, próbował wykorzystać ten okres dla wprowadzenia reform, których zadaniem miało być ostateczne zasymilowanie Bułgarów. Jednak było już na to za późno.

W okresie bułgarskiego odrodzenia narodowego otwarto pierwsze szkoły, po raz pierwszy rozpoczęto drukowanie książek w języku bułgarskim (pierwszą drukarnię podarował Bułgarom Michał Czajkowski). W 1860 r., po obaleniu zwierzchnictwa patriarchy Konstantynopola, zapoczątkowano walkę z dominacją fanariotów nad kościołem prawosławnym. Uznanie kościoła autokefalicznego Bułgarii w 1870 r. okazało się przełomowym krokiem ku niepodległości.

Przywódcy podziemia, a wśród nich Christo Botew, Luben Karawełow i Wasyl Lewski, już na dwa lata przed wybuchem powstania przeciwko Turkom w kwietniu 1876 r. w Kopriwszticy, rozpoczęli przygotowywania do rewolucji. Turcy tłumili zrywy niepodległościowe z niespotykaną brutalnością, równocześnie szerząc w Europie opowieści o rzekomych „okropnościach”, jakich dopuszczać się mieli Bułgarzy. Tymczasem w samym Płowdiwie zmasakrowali 15 000 Bułgarów; ogółem zniszczono 58 osad bułgarskich. Legenda mówi, że Pazardżik uratowano dzięki odważnemu kanceliście, który potajemnie zmienił szyk wyrazów rozkazu: „Miasto – palić. Nie oszczędzić.” na: „Miasto – nie palić. Oszczędzić.”

W wyniku opisanych powyżej wydarzeń Serbia wypowiedziała Turcji wojnę, a w kwietniu 1877 r. dołączyły do niej Rosja i Rumunia. Pod Plewenem i na przełęczy Szipka odbyły się przełomowe bitwy. W konflikcie tym Rosja straciła około 200 000 żołnierzy (wśród nich odziały składające się z polskich szeregowców i dowódców). Gdy armia rosyjska stacjonowała zaledwie 50 km od Stambułu, Turcja na mocy traktatu z San Stefano przekazała Bułgarii 60% obszaru Półwyspu Bałkańskiego. Współczesna historia Bułgarii datowana jest od odzyskania niepodległości w 1878 r.

Obawiając się powstania potężnego satelity rosyjskiego na Bałkanach, mocarstwa zachodnie na kongresie w Berlinie zmieniły postanowienia dotyczące Bułgarii, tworząc z jej południowego rejonu obszar autonomiczny, podległy sułtanowi tureckiemu. Macedonia miała pozostać w granicach Imperium Osmańskiego. Północna Bułgaria w 1879 r. przyjęła liberalną konstytucję, która jednak zawieszona została na dwa lata przez księcia Aleksandra I Battenberga, niemieckiego arystokratę (jego matką była Polka Julia Hauke), którego Bułgarzy wybrali na władcę. W 1885 r. południowa Bułgaria (zwana Rumelią Wschodnią) została przyłączona do powstałego w 1878 r. państwa, które całkowitą niezależność od Turcji ogłosiło 22 września 1908 r.

Wojny bałkańskie

Wszystkie trzy kraje bałkańskie – Bułgaria, Serbia i Grecja pragnęły zapanować nad Macedonią, która nadal znajdowała się w rękach tureckich. Pierwsza wojna bałkańska wybuchła w 1912 r. Wkrótce pokonano Turków, ale trzy państwa nie mogły osiągnąć porozumienia w kwestii podziału zdobytej ziemi. 29 czerwca 1913 r., na rozkaz króla Ferdynanda (1908-1918) armia bułgarska zaatakowała niespodziewanie serbskich i greckich sprzymierzeńców. W drugiej wojnie bałkańskiej Bułgaria została pokonana przez połączone siły Serbii, Grecji i Rumunii. Macedonię podzielono pomiędzy Serbię i Grecję, a Rumunia zapanowała nad bułgarską Dobrudżą.

Proniemieckie sympatie księcia Ferdynanda stały się powodem sojuszu bułgarskiego z siłami Trójprzymierza (Niemcy, Austro-Węgry i Włochy); wspomaganego przez Turcję, przeciwko Serbii  i Rosji w I wojnie światowej. Bułgarzy sprzeciwiali się temu sojuszowi i bunt wśród żołnierzy, jaki wybuchł we wrześniu 1918 r., doprowadził do abdykacji księcia Ferdynanda oraz do zawieszenia broni. Bułgaria znów utraciła terytoria na rzecz Grecji i Serbii.

Po wyborach przeprowadzonych w 1920 r. władza znalazła się w rękach przeciwnego wojnie przywódcy, Aleksandra Stambolijskiego, którego rząd przeprowadził reformę rolną. Dokonano podziału dużych obszarów ziemskich na mniejsze. Bułgaria nękana była problemami, których źródłem byli macedońscy uchodźcy oraz działania partyzanckie prowadzone na terenie kraju przez Macedonię. W czerwcu 1923 r., podczas prawicowego zamachu stanu, Stambolijski został zabity. Zbrojne powstanie rolników i komunistów we wrześniu, stłumiono. Zapanował ogólny terror, w którego wyniku zginęły tysiące ludzi. Georgi Dymitrow, przywódca komunistyczny, zbiegł do Rosji.

Amnestia z 1926 r. przywróciła porządek w kraju, a Liga Narodów przesłała pomoc finansową na pokrycie kosztów przesiedlania uchodźców macedońskich. Kryzys ekonomiczny lat 30. doprowadził do ruchów absolutystycznych w Europie Wschodniej i w 1935 r. car Borys III przejął władzę w Bułgarii.