Dzieje piśmiennictwa rozpoczyna w Bułgarii okres inskrypcji w języku greckim ze śladami języka protobułgarskiego. Napisy wykonywano w kamieniu lub marmurze i sławiły one zasługi chanów i bojarów, upamiętniały bitwy i zwycięstwa, koronacje i traktaty władców. Niektóre z nich są bardzo obszerne, pisane stylem kronikarskim np. inskrypcja kamienna powstała za czasów chana Asparucha, a opowiadająca o bułgarskich władcach od czasów legendarnych do połowy VIII w. wraz z dokładnym wyznaczeniem okresu ich panowania.

Początki bułgarskiej literatury to przede wszystkim bardzo bogata, wspaniała twórczość ludowa. Kościół chrześcijański w Bułgarii uznał ją jednak za niebezpieczną dla religii. Konstantin Presławski wydał nawet Ewangeliarz pouczający, dzieło, w którym pieśni ludowe uznaje za podszepty szatana. Mimo takiej postawy kleru literatura ludowa pełniła funkcję nurtu głównego obok literatury chrześcijańskiej, która stworzyła fundamenty pod budowę literatury narodowej. Przez cały czas elementy tych dwóch nurtów przenikają się wzajemnie, zapożyczają motywy i wątki, inspirują twórców. Twórczość ludowa pozostała jednak żywiołem o wiele bogatszym, ponieważ nie była skrępowana warunkami politycznymi, takimi jak długi okres niewoli tureckiej. Pieśni ludowe dotyczyły wszystkich dziedzin życia rodzinnego, a także związane były z kalendarzem ludowym i sprawami gospodarskimi, mówiły o narodzinach, małżeństwie i śmierci.

W pieśniach mitycznych odbijają się jak w zwierciadle dawne wierzenia, według których światem rządzą słońce, księżyc, pioruny, wilkołaki, zmeje i wiły. Przenikają do tych pieśni również motywy chrześcijańskie, lecz wyobrażenie świętych daleko odbiega od propagowanego przez Kościół. Wszyscy Święci to ludzie na wzór zwykłych śmiertelników, którzy często kłócą się, żenią i pracują. Najwięcej jednak jest ludowych pieśni miłosnych. Kobieta ukazywana jest w nich jako postać idealna: piękna, zgrabna, skromna, dobra i pracowita, miłość zaś jest niezniszczalna, jeśli nie połączy kochanków za życia, na pewno będą razem po śmierci jak splecione konary dwóch drzew.

Pieśni bohaterskie to z kolei pieśni typowo męskie, przedstawiające męski sposób widzenia świata i wykonywane wyłącznie przez mężczyzn. Recytowane były przy dźwiękach gęśli przez zawodowych śpiewaków, którzy prócz talentu muzycznego musieli wykazać się wybitną wręcz pamięcią, ponieważ czasem taka pieśń składała się z około tysiąca wersów. Prozę ludową stanowiły bajki, podobnie jak w pieśniach i tu przenikały się elementy dawnych wierzeń i motywy chrześcijańskie. Najczęściej są to opowieści o tematyce magicznej, czasem zwierzęcej. Od polskich bajek są znaczne bardziej okrutne, a równocześnie bardziej racjonalne, sporo jest w nich ludowego humoru i umiarkowana dydaktyka.

Fakt, że najstarsze piśmiennictwo bułgarskie powstawało w języku słowiańskim, związany jest z działalnością Cyryla i Metodego, którzy przełożyli na znany sobie dialekt słowiański Pismo Święte i całą liturgię i tak zaopatrzeni przybyli na ziemie słowiańskie, propagując piśmiennictwo i odprawianie mszy w języku słowiańskim. Dzieło Cyryla i Metodego kontynuowali ich uczniowie, którzy tworzyli także oryginalne utwory. Podczas niewoli bizantyjskiej (1018-1187) literatura bułgarska rozwijała się znacznie wolniej. Ale to właśnie w tym okresie powstały perły prawosławnej Słowiańszczyzny – apokryfy.

Największą chyba popularnością cieszyły się te, które opisywały życie małego Jezusa. Syn Boży obdarzony był wielką mocą i mądrością, ale równocześnie górował nad innymi dziećmi w psotach. Po wyzwoleniu, w latach 80. nastały lepsze czasy dla piśmiennictwa bułgarskiego, ale równocześnie życiu kulturalnemu towarzyszył rozpad norm moralnych. Powstały wówczas bardzo ciekawe i oryginalne utwory – pateryki, czyli opowieści o życiu mnichów. Podobno nawet sam Metody przełożył z greki zbiór opowieści paterystycznych. Pateryki opowiadały o życiu klasztornym, zwyczajach oraz pikantne szczegóły z ich życia, by tak rzec, pozaklasztornego. Mnich, jak każdy inny człowiek, narażony jest na liczne pokusy, dlatego w opowieściach tych pojawia się mnich-złodziej, mnich-pijak, mnich-uwodziciel, a nawet mnich-zabójca.
W 1375 r. mnich Ewtimij przeprowadził reformę ortograficzną języka bułgarskiego. Za punkt wyjścia wziął przekłady świętych pism Cyryla i Metodego i poprawił wszystkie inne, które do tej pory zostały napisane. Ujednolicił pisownię jerów, nosówek i interpunkcji oraz zabronił kopiowania ksiąg ludziom, którzy nie mieli odpowiedniego przygotowania. Ewtimij pisał również żywoty i homilie – wspaniałym żywym i barwnym językiem, pełnym alegorii i symboli. Był nie tylko zdolnym pisarzem, ale również niezwykle odważnym człowiekiem. Kiedy Tyrnowo zajęli Turcy, on z narażeniem życia bronił mieszkańców. Położył głowę pod topór kata w zamian za życie tyrnowian.
Turcy, doceniając odwagę duchownego, darowali mu życie i zesłali prawdopodobnie do klasztoru w Baczkowie.
Wiek XV rozpoczął dla Bułgarów niewolę turecką. Zahamowany został rozwój kulturalny i gospodarczy kraju. Ludność podbita nazywana była rają, czyli stadem, i nie miała żadnych praw, płaciła natomiast wszelkie możliwe daniny, ulegała islamizacji. Tym samym zubożałe klasztory pozostały jedynymi ośrodkami, gdzie twórczość literacka mogła się rozwijać.
Ośrodkiem kulturalnym była głównie Sofia. Większość jej mieszkańców stanowiła ludność pochodzenia tureckiego, ale również rodowici Bułgarzy bogacili się wraz z rozwojem miasta. Powstały wówczas jedynie homilie, apokryfy, a przede wszystkim żywoty tych, którzy nawet za cenę życia odmówili poturczenia.
Od 1878 r. rozpoczął się dla Bułgarii okres odrodzenia narodowego, rozwijał się ruch oświatowy i autokefaliczny. W latach 40. XIX w. pojawiły się pierwsze periodyki, wraz z rozwojem prasy uwidocznił się problem języka, nie istniał przecież znormalizowany język bułgarski, wciąż jeszcze używano (do połowy XIX w.) języka starocerkiewnosłowiańskiego. Wielu pisarzy próbowało stworzyć podstawy i gramatykę dla języka literackiego, jednak problem ten rozwiązała po prostu pisarska praktyka. Podstawą języka literackiego stały się dialekty wschodniobułgarskie, ponieważ większość pisarzy pochodziła z tej części kraju. Od połowy XIX w. zaczęła powstawać poezja wzorowana najczęściej na pieśni ludowej.