Z ETROPOLE DO WIDINA

Droga na północny zachód wiedzie przez dawne miasto Orchanie, któremu nadano nazwę Botewgrad ku czci poety i apostoła wolności Christa Botewa. Następnego dnia po śmierci Botewa powstańców z jego czety wyłapali Turcy i ich głowy, wbite na pal, ustawili na rynku w Orchanie.

MONASTYR CZEREPISZKI

Monastyr Czerepiszki nad rzeką Iskyr wzniesiono w XIV w. Po napadzie Turków odbudowywano go w XVI i XIX w. W dolinie widać pozostałości rzymskich murów obronnych. W zbiorach klasztornych znajduje się akt fundacyjny monastyru z XIV w. i ewangelia w bogato zdobionej oprawie, cenne księgi, ponadto stara broń i naczynia. W cerkwi są rzeźbione drewniane figury, rzeźbiony ikonostas i piękne stare ikony. W pobliskiej wsi Osenowłag stoi monastyr Sedemte Prestoła (siedem tronów).

WRACA

Na miejscu dawnej osady trackiej (znaleziono grobowiec tracki) Rzymianie zbudowali warownię w pobliżu ogromnych stromych skał, dodatkowej ochrony naturalnej. W VII w. wokół warowni powstało miasto. Słowianie nazywali je Wratica. Carowie Drugiego Państwa Bułgarskiego również utworzyli silną twierdzę (zachowały się jej fragmenty). W tureckiej wieży zegarowej z XVII w. urządzono Muzeum Miejskie, a w XV-wiecznej czworobocznej baszcie Muzeum Archeologiczne, przechowujące cenne znaleziska z różnych epok. W mieście jest także XIX-wieczna cerkiew. Okolice Wracy to raj dla alpinistów i speleologów.
Na placu stoi pomnik Christa Botewa, który zginął 2 czerwca 1876 r. na wzgórzu Okołczica. Jego przyjaciel i towarzysz broni Mikołaj Wojnowski powędrował wtedy z 40 powstańcami pasmem Tetewenu do Trojańskiej Płaniny, gdzie także poległ.

WYRSZEC

Wśród bukowych lasów i górskich serpentyn leży uzdrowisko balneologiczne Wyrszec. Wody źródeł mineralnych o temperaturze 32-36°C leczą choroby układu naczyniowego.
I Rzymianie w IV w. zbudowali tu łaźnie. Z sąsiedniej wioski Byrzija prowadzi szlak na szczyt Kom (2016 m).

BERKAWICA

Leży w kotlinie otoczonej pasmami Starej Płaniny, których zbocza porastają piękne lasy kasztanowe. Jest uczęszczanym letniskiem i uzdrowiskiem klimatycznym. Od kiedy istniała, broniła Przełęczy Petrochańskiej, jedynego możliwego przejścia na szlaku od Dunaju do Serdiki -Sredca – Sofii. Miasto rozwinęło się w XII i XIII w. Berkawiczanie zapisali się w historii jako naród bitny i ceniący sobie wolność. To oni nawoływali do powstań wyzwoleńczych.
Na rynku wznosi się turecka wieża zegarowa (1762 r.), w cerkwi św. Bogurodzicy są stare ikony i ikonostas, można też obejrzeć zbiory Galerii Sztuki i Muzeum Etnograficznego.

MONTANA

Prawie pół wieku to piękne miasto nad rzeką Ogostą nazywało się Michajłowgrad. Każdy, kto tu dłużej został, nazywał je po swojemu: Rzymianom podobało się Castra Montanesium (miasto górali), a przybyli po nich Słowianie, którzy zbudowali miasto od nowa po najeździe Hunów, woleli Kutłowicę.
Z rzymskich czasów pozostały ruiny twierdzy Montana oraz fragmenty świątyni Apollina i Diany. Odkryto również starożytne cmentarzysko.

CZIPROWCI

O zwycięstwie polskiego króla, który pobił Turków pod Wiedniem, opowiadali sobie cziprowcjanie, snując z poparciem mnichów plany powstańcze. Ich zryw skończył się najkrwawszymi represjami. Prochy zamordowanych spoczywają na cmentarzu w pobliżu Monastyru Cziprowskiego. Klasztor został zbudowany w XV w. Są tu piękne malowidła ścienne i rzeźbione figury świętych.
Rzymianie wydobywali miedź, natomiast w XV-XVII w. w hutach przeta-piono żelazo, ołów i srebro.

BEŁOGRADCZIK

Wspaniałe czerwonawe i żółte Beło-gradcziszki Skali to kapryśny twór czarodziejki natury, która zaklęła tu w kamień zwierzęta, wędrowców, mnichów, dzieci, kobiety, drzewa… Rzymianie wykorzystali skały tej okolicy do utworzenia warowni, aby broniła szlaku z Ratarii (Arczar) do Nissus (Nisz). Turcy zrobili to samo w XIX w., gdy trzeba było strzec Imperium Osmańskiego, tyle że wcześniej zniszczyli istniejącą już tu od XIII w. osadę. I ku chwale proroka zbudowali potężną twierdzę Kaleto. Przydała im się, gdy masakrowali bułgarskich powstańców w 1850 r. Twierdzę jednak zdobyli dzielni Rumuni w 1878 r. podczas wojny rosyjsko-tureckiej.
W pobliżu jest słynna jaskinia Magura.